Tegen het einde van The Batman, de nieuwe door Matt Reeves geregisseerde film met in de hoofdrol Robert Pattinson als de teruggetrokken miljardair Bruce Wayne en zijn alter ego, is er een scène die zowel een stop op het verhaal zet als een onvermijdelijk vervolg.
De seriemoordenaar die zichzelf Riddler (Paul Dano) noemt, wanhoopt in zijn cel. Behalve dat hij niet de enige is. Een andere gevangene, die blijkbaar wat tijd heeft gehad om zich te settelen en aan de plaats te wennen, biedt een eigen mysterie aan. De gevangene gaat een open dialoog aan over clowns, en laat daarbij niet veel ruimte voor dubbelzinnigheid. Gespeeld door Barry Keoghan, is dit de Joker, de beroemdste vijand van Batman.
Wat The Batman deels zo opwindend maakt, is de beslissing van Reeves en co-schrijver Peter Craig, om het voor de hand liggende te vermijden, hetzij door bekende personages opnieuw te conceptualiseren of door bedachtzame uitvoeringen fris te laten lijken. De afwezigheid van een versleten misdadiger zoals de Joker hielp de film meer ademruimte te geven.
Het zorgde er ook voor dat de film niet bleef stilstaan bij een personage dat net zo overbelicht is geworden als, nou ja, Batman zelf. Het is verrassend van The Batman dat de film een bepaald eigen gevoel geeft ondanks de zware echo’s van David Fincher’s Seven.
The Dark Knight Rises
We zijn ondertussen tien jaar verwijderd van Nolans laatste film, The Dark Knight Rises, uit 2012. In het daaropvolgende decennium hebben we Ben Afflecks Batman gezien in Batman V Superman: The Rise of Justice en Justice League (en in de komende The Flash). We hebben ook een overvloed aan andere Batman en Batman-aangrenzende projecten gezien, zoals de tv-series Gotham, Joker en The LEGO Batman Movie.
Maar betekent een nieuwe Batman noodzakelijkerwijs dat we de Joker opnieuw moeten een plek moeten geven? Er zijn genoeg redenen om niet nog een Joker-verhaal te vertellen, althans nog niet. Nolan’s Batman Begins, met Ra’s Al Ghul en Scarecrow, bewees dat Batman niet tegen bekende namen hoeft te spelen om een film te laten werken. Waarom zou je in plaats daarvan geen schurk binnenhalen die nog nooit een moment in de film schijnwerpers heeft gestaan.
Er is ook een grotere vraag: heeft er nog iets te maken met de Joker? Gemaakt in 1940 begon Joker als een gekke, meedogenloze moordenaar. In de decennia daarna werd hij geïnterpreteerd als een kakelende clown (zoals gespeeld door Cesar Romero in de tv-series uit de jaren 60), een berekenende nihilist (zoals gespeeld door Heath Ledger in The Dark Knight) en alles daartussenin, inclusief de behoeftigen, mede- afhankelijke Joker ingesproken door Zach Galifianakis in The LEGO Batman Movie en het gewelddadige vriendje gespeeld door Jared Leto in Suicide Squad.
Een donkere spiegel
Niet alleen begint de Joker te voelen als een clou die we al te vaak hebben gehoord, pogingen om het personage scherp te maken hebben vaak het tegenovergestelde effect gehad. Met The Batman die Riddler gebruikt als een donkere spiegel voor Batmans eigen obsessies, als metafor voor de Joker ziet die er plots heel anders uit.
Hoewel de Joker van Reeves niet zoveel te doen heeft, is het moeilijk om het niet eens te zijn met de opvoering van Keoghan. De acteur, geboren in Dublin, staat vooral bekend als een ontroerende acteur. Met een intense blik en een opvallende verschijning heeft hij de neiging om op te vallen in wat hij ook doet. Hij is ook een gespecialiseerd geworden in het spelen van gevaarlijke gekken in films als The Green Knight en The Killing of a Sacred Deer, waarin hij een gestoorde jongeman speelt op een missie van wraak. Keoghan is misschien wel de man die ervoor zorgt dat de 17e Joker op het scherm fris aanvoelt.
