Met dit artikel willen we je meer inzicht in whisky geven. Alles wat je moet weten over whisky laten we in dit artikel de revue passeren. Vragen als hoe wordt whisky gemaakt, hoe oud kan een whisky zijn en welke verschillende soorten whisky er zijn, maar ook tal van andere interessante vragen zullen worden beantwoord. Wel zo handig voor je gaat beginnen met whisky drinken of een fles whisky cadeau wilt geven.
Whisky of whiskey
Het begint al goed. Meteen komt de vraag naar boven hoe whisky of whiskey moet worden gespeld. Het kan op beide manieren. Hier in Nederland, maar ook in whisky producerende landen zoals Schotland, gebruiken we de standaardvorm, zijnde whisky. In de Verenigde staten en Ierland wordt nog een e toegevoegd en schrijft men whiskey.
De geschiedenis van whisky
De historie van whisky gaat waarschijnlijk lang voor het begin van onze jaartelling terug. Arabieren stookten reukwater van bloemen en noemden dit distillaat al-koh’l, het verfijnde. Waarschijnlijk kwam de kunst van het destilleren dus via de Arabieren al in de vierde en vijfde eeuw in Europa terecht. Deze kennis werd aan het begin van de Middeleeuwen door rondreizende monniken mee naar Ierland gebracht. Van nat gerst werd een drank gestookt waar geneeskrachtige krachten aan werden toegedicht. Dit levenswater werd in het Iers-Gallisch “ uisge beatha” genoemd. In eerste instantie werd dit levenswater vooral vanwege de medicinale werking gebruikt. Het zou onder andere helpen bij pokken, koliek en kreupelheid.
Pas vanaf 1494 vinden we de eerste officiële documenten van destillatie terug toen een frater van de koning de opdracht kreeg om aqua vitae (water des levens) te maken.
Monnikenkloosters leverden een grote bijdrage aan het destilleren. De allereerste gereedschappen die de monniken hiervoor gebruikten waren primitief en zelfs gevaarlijk voor de gebruiker. Tijdens de 16e en de 17e eeuw verbeterde de techniek van het destilleren echter aanzienlijk.
De vraag “waar komt de eerste whisky vandaan?” is daarmee bovenstaand al beantwoord.
Waar bestaat whisky uit?
Whisky bestaat uit drie basis ingrediënten, namelijk graan, gist en water. Voor de verschillende soorten whisky (hierover verderop meer) kan de graansoort verschillen. Denk aan rogge, tarwe, mais of gerst.
Hoe wordt whisky gemaakt?
Wie een glas whisky drinkt, heeft er mogelijk geen idee van hoe het productieproces van whisky is. Hoewel de drie basis ingrediënten eenvoudige zijn, gaat het om een ingewikkeld proces, dat uit een zestal stappen bestaat.
1. Het mouten van het graan
Nadat het graan eerst twee tot drie dagen is geweekt, gaat het ontkiemen. Daarna wordt het graan op een speciale kiemvloer gedroogd. Tijdens dat proces wordt het zetmeel in het graan in suiker omgezet tot alcohol.
Zodra het ontkiemende graan in de droogoven wordt gelegd, wordt graan mout.
2. Mashen
Het mout wordt in een beslagkuip tot bloem vermalen. Door er warm water aan toe te voegen, worden er suikers onttrokken. Nu ontstaat er een soort beslag dat wort wordt genoemd. De vloeistof sijpelt vervolgens door kleine gaatjes in de bodem en wordt in washbacks (grote gistvaten) opgevangen.
3. De gisting
Aan deze wort in de gistvaten wordt gist toegevoegd, waardoor het gistingsproces in werking wordt gezet. De aanwezige suikers in het beslag worden in alcohol en koolzuurgas omgezet.
Na twee tot drie dagen is het resultaat de wash, een drank met een alcoholpercentage van ongeveer 5%.
Tijdens dit proces gaat het mengsel schuimen. Wanneer het schuim verdwijnt, kan het proces van destillatie (het scheiden van alcohol en water) starten.
4. De destillatie
Meestal wordt whisky twee á drie keer gedestilleerd. De wash wordt in een koperen ketel gekookt.
De wash wordt hiertoe in de eerste stookketel verwarmd. De verdampte vloeistof stijgt tot bovenin de hals van de stookketel en condenseert daar. Men noemt dit het eerste destillaat oftewel low wine. Dit destillaat bevat ongeveer 20% alcohol. De low wine gaat over in een tweede stookketel. Dit proces heet spirit still. Hierbij wordt de alcohol in drieën verdeeld. Alleen de middelste alcohol wordt voor het maken van whisky gebruikt omdat dit deel een alcoholpercentage tot wel 70% heeft.
5. De rijping
De uit de middelste destillatie verkregen alcohol wordt in houten vaten opgeslagen. Vervolgens moet de whisky minstens drie jaar in deze vaten rijpen. In deze drie jaren ontwikkelt een whisky zijn aroma,’s, kleur en complexiteit. Hoewel de vaten goed zijn afgesloten, verdampt er jaarlijks ongeveer 2% alcohol.
6. Het bottelen
Na het verstrijken van tenminste drie jaar kan de whisky worden geproefd. Daarvoor worden er eerst een aantal flessen gebotteld, die pas daarna worden geproefd. Elk merk heeft hiervoor zijn eigen specifieke fles zodat de whisky niet verwisseld kan worden. Zodra een whisky is gebotteld, rijpt deze niet meer.
Hoe oud kan een whisky zijn
In 2018 was de oudste whisky ter wereld 174 jaar oud. Deze Baker’s Pure Rye Whiskey’ werd in 1847 gedestilleerd. Hoe oud een whisky is, hangt samen met het aantal jaren dat de whisky op het vat heeft gerijpt. Als er 17 jaar op het etiket staat, heeft de whisky dus 17 jaar gerijpt maar kan wel al een aantal jaren in de fles zitten. Daar stopt het rijpingsproces overigens. Een etiket vermeldt meestal yo (years old).
Betreft het een blended whisky, dan wordt vermeld hoeveel jaar de jongste whisky heeft gerijpt.
Hoe komt whisky aan zijn kleur?
Whisky krijgt zijn kleur tijdens de rijping. In eerste instantie is whisky namelijk kleurloos. Eikenhouten vaten geven een whisky een donkere kleur, zoals het geval is bij Amerikaanse bourbon. Whisky die in vaten rijpt die al meerdere keren zijn gebruikt, geven minder kleur af. Daarom is bijvoorbeeld Schotse whisky wat lichter van kleur. Vaak zegt de kleur ook wat over de leeftijd van een whisky. Hoe donkerder de kleur, hoe ouder de whisky zou zijn.
Verschillende soorten whisky
Op de vraag “welke soorten whisky zijn er” kunnen een aantal antwoorden worden gegeven. Er zijn namelijk nogal wat verschillende soorten whisky. Hieronder een overzicht:
• Malt whisky, wordt uitsluitend uit gemoute gerst gestookt
• Single malt whisky. Een malt whisky die uit één destilleerderij afkomstig is
• Blended malt whisky. Een whisky die uit verschillende malt whisky’s van verschillende destilleerderijen wordt samengesteld
• Blended whisky. Deze whisky wordt samengesteld uit verschillende graanwhisky’s en malt whisky’s.
• Grain whisky. Wordt gestookt van een combinatie van graansoorten of juist van een enkele graansoort.
• Bourbon whiskey. Komt uit Amerika. Kenmerkend is de samenstelling van het beslag.
• Canadese whisky. Dit is vaak blended whisky met beslag op maïsbasis. Om de gewenste smaak te bereiken is het toegestaan om 9,09% aan andere dranken toe te voegen.
Wat is het verschil tussen Ierse en Schotse whisky?
• Scotch whisky. De officiële benaming voor Schotse whisky. Er wordt nog wel een onderscheid gemaakt tussen verschillende geografische regio’s. De rooksmaak is kenmerkend
• Ierse whiskey. Onderscheidt zich van een Schotse whisky vanwege het ontbreken van een rooksmaak en omdat de whisky drie keer wordt gedestilleerd.
Wat doet whisky met je lichaam?
Heb je even? Whisky heeft namelijk, mits je het met mate drinkt en in combinatie met een gezonde levensstijl, een positieve invloed op je lichaam en je gezondheid.
Het drinken van een tot zes glazen whisky per week zou Alzheimer bij ouderen verminderen en het risico op ontwikkelen van dementie met maar liefst 50% beperken.
Whisky drukt verkoudheid de kop in
Whisky, een zogenaamd depressivum, vertraagt het centrale zenuwstelsel en heeft een kalmerende werking.
Matig gebruik van whisky versterkt het immuunsysteem en kan zelfs infecties helpen bestrijden.
Whisky is goed voor het hart
Whisky drinkers hadden bij een onderzoek tot 25% minder kans op hartaandoeningen dan geheelonthouders. Mogelijk komt dat door een hoger niveau aan HDL-cholesterol dat in whisky zit. Verder wordt de hartslag lager en wordt het bloed beter rondgepompt.
Whisky bevordert een goede spijsvertering
Het enzym Pepsine in het lichaam wordt door (de alcohol in) whisky gestimuleerd. Daarom kan een klein glaasje whisky de darmen een handje helpen.
Waarom je altijd ijs in de whisky moet doen
Volgens onderzoek komt een blokje ijs in een glas whisky de smaak ten goede. De smaak van whisky wordt grotendeels door het molecuul Guaiacol bepaald. Als een whisky een alcoholpercentage van 40 tot 45 procent bevat en je voegt er een blokje ijs aan toe, komt dit molecuul nog beter naar voren en wordt de smaak nog intenser. Voeg daarom altijd ijs aan de whisky toek, zeker bij een alcoholpercentage dat hoger dan 59% ligt.
Verschillende soorten whiskyglazen
Het type glas dat je kiest om een whisky uit te drinken, speelt een grote rol bij de optimale smaakervaring. Er zijn verschillende soorten whiskyglazen. We beschrijven de drie meest voorkomende soorten.
De tumbler
Dit klassieke, cylindervormig whiskyglas zie je vaak in films. Het is een vrij breed glas met een dikke bodem. Het ligt prettig in de hand. Dit populaire whiskyglas is uitermate geschikt om whisky met ijs uit te drinken.
De glencairn
Dit mooi gevormde whiskyglas werd in 2001 ontworpen en door het Schotse bedrijf Glencairn geproduceerd. Het glas is bol aan de onderkant en heeft een versmalling aan de bovenkant en heeft de vorm van een tulp. Door de versmalling blijven aroma’s langer in het glas hangen. Daardoor kun je geuren beter herkennen en ruiken. Ook het walsen van whisky is met dit glas heel eenvoudig. Een prima type whiskyglas voor elke liefhebber van whisky die de echte smaken en geuren van een whisky wil ontdekken.
De snifter
Ook de snifter is een tulpglas en heeft, net als de glencairn, de vorm van een tulp . De bodem is breed en de bovenkant van het glas is nauwer, waardoor aroma’s s beter blijven hangen. Hierdoor beleef je meer geur- en smaakelementen. Het grote verschil tussen dit glas en de Glencairn is de korte steel op een brede voet. Het is een perfect glas om je whisky te walsen en ligt pretttig in de hand.
Beginnen met whisky drinken doe je zo
Wie een beginnend whiskydrinker is, doet er goed aan om de volgende volgorde aan te houden. Vergelijk het met een Spaanse peper, die voeg je ook niet ineens in grote getalen aan een gerecht toe.
1. Een milde en zachte whisky zoals een Talisker, Dalwhinnie of Akashi White oak blended, is perfect om aan de smaak te wennen. .
2. Een medium en graanachtige whisky heeft een stevig maar toch heerlijke frisse smaak die ook prima samen met een zomers gerecht gaan. Met name Ierse whisky’s zijn hiervoor vanwege de drievoudige destillatie, perfect.
3. Vol en rijk en een stevig karakter. Dan is een Amerikaanse bourbons, zoals de Bulleit, de juiste keuze. Een bourbon met een rijk en wat complex palet van smaken. De zoete tonen maken deze whisky wel toegankelijk.
4. Krachtig en rokerig, dat is een smokey variant als de Highland Park, een licht gekruide malt whisky met een stroef karakter. Goed om ’s avonds van te genieten, ook voor een beginnende whisky drinker.
